هفت دهه از استقلال پاكستان می‌گذرد و در این مدت نه چندان طولانی رابطه‌ای پرفراز و نشیب با امریكا داشته است.
سیدرحیم نعمتی
هفت دهه از استقلال پاكستان می‌گذرد و در این مدت نه چندان طولانی رابطه‌ای پرفراز و نشیب با امریكا داشته است. امریكا با حمایت از پاكستان در جنگ‌های متعدد این كشور با هند مبدل به یكی از متحدان نزدیك پاكستان شد و حتی پاكستان دومین كشور مهم منطقه بود كه كمك‌های مالی و نظامی امریكا را دریافت می‌كرد. این رابطه نزدیك با پایان گرفتن جنگ سرد در اوایل دهه 90 به شدت تضعیف شد و هر چند كه یورش امریكا به افغانستان در 2001 مجال تازه‌ای برای تجدید روابط ایجاد كرد اما تنگناهای این مجال تاكنون كم نبوده‌اند. حالا دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور امریكا، به گونه‌ای حرف می‌زند كه لحن آن كمتر از تهدید مستقیم پاكستان نیست و می‌گوید: (پاكستان به سازمان‌هایی پناه داده كه هر روز تلاش می‌كنند مردم ما را بكشند. ما به پاكستان میلیاردها دلار پرداخت كرده‌ایم ولی آنها به تروریست‌هایی پناه داده‌اند كه ما با آنها می‌جنگیم. این وضع باید تغییر كند و این تغییر فوراً انجام خواهد شد. هیچ همكاریی نمی‌تواند در مورد كشوری كه به شبه‌نظامیان و تروریست‌هایی كه نظامیان و مقامات امریكایی را هدف قرار می‌دهند، دوام بیاورد.) این نحو حرف زدن به معنای رسیدن پاكستان و امریكا به آخر خطر از روابط خود هستند و به نظر می‌رسد كه پاكستانی‌ها هم چندان مخالفتی با این موضوع ندارند.
پاكستانی‌های خشمگین
سخنان ترامپ آن قدر برای پاكستانی‌ها تند و توهین‌آمیز بود كه آنها نتوانسته‌اند در برابر آن سكوت كنند بلكه با خشم پاسخ او را می‌دهند. عمران خان، رهبر حزب تحریك پاكستان، از سیاستمداران مطرح پاكستانی است كه در صفحه توئیتر خود اشاره به اقتصاد پاكستان كرده كه به علت سیاست‌های مخرب امریكا متحمل یكصد میلیارد شده و علاوه بر این، امریكا (خسارت‌های اجتماعی و امنیتی جبران‌ناپذیری بر پاكستان تحمیل كرده است.) شری رحمان، عضو ارشد حزب مردم هم در صفحه توئیتر خود می‌نویسد: (سیاست‌های امریكا در قبال افغانستان تغییر نكرده بلكه فقط مجری آن عوض شده و این مجری جدید، روش‌های خود را برای اعمال همان سیاست‌های گذشته در قبال افغانستان به كار بسته است.) آصف علی زرداری، رهبر حزب مردم و رئیس‌جمهور پیشین، اشاره به شخص ترامپ می‌كند و می‌گوید: (اگر او در فكر تسویه‌حساب با پاكستان است بداند كه ما هم بیكار نخواهیم نشست و حساب‌های زیادی داریم كه با امریكا تسویه كنیم.) ژنرال امجد شعیب، تحلیلگر مشهور پاكستانی به پیشینه تهدیدهای امریكایی توجه دارد كه واشنگتن همواره اسلام‌آباد را به بهانه حمایت از تروریسم تهدید به قطع كمك‌های اقتصادی می‌كرده و در این مورد می‌گوید: (ما از طریق (ژنرال باجوه) فرمانده ستاد ارتش خود به سران امریكا اعلام كرده‌ایم كه نیازی به حمایت‌های اقتصادی آنان نداریم ولی آنها باید بپذیرند كه اسلام‌آباد در نبرد علیه تروریسم كاملاً جدی است و در این راه قربانیان زیادی نیز داده است اما امریكا مجری سیاست‌هایی است كه به سود رژیم صهیونیستی می‌باشد و به همین دلیل سیاست‌های دوگانه‌ای را در خصوص پاكستان اعمال می‌كند.) مشاهد حسین، رئیس كمیسیون دفاعی مجلس سنا، این سیاست امریكا و زبان تهدید آن علیه پاكستان را آن قدر تكراری می‌داند كه به نظر وی، داشتن انتظاری متفاوت از آن، انتظاری احمقانه است. این نوع واكنش تند به سخنان ترامپ در میان سیاستمداران پاكستانی عمومی است و كسی حاضر نشده در این زمینه گامی به عقب بردارد اما به نظر می‌رسد كه دولت این كشور سعی كرده تا راه احتیاط را ترك نكند و به همین جهت هم با صدور بیانیه وزارت خارجه تنها اكتفا به سابقه خود در زمینه مبارزه با تروریسم و اینكه (امریكا به جای ادعاهای غیرحقیقی در زمینه وجود پناهگاه امن تروریستی در خاك پاكستان، باید با این كشور در جنگ علیه تروریسم همكاری كند.)
تعیین سرفصل
بیانیه وزارت خارجه پاكستان آن قدر محتاطانه بود كه با سیاستمداران خارج از دولت همخوانی ندارد اما در همین بیانیه اشاره به نشست كمیسیون امنیت ملی در روز پنج‌شنبه 24 اوت شده كه واكنش رسمی بعد از آن اعلام خواهد شد. بنابراین، محتاطانه بودن این بیانیه را نباید مقیاس اصلی دولت پاكستان نسبت به آن سخنان تهدید‌آمیز ترامپ دانست بلكه دولت در شرایط فعلی لازم دیده تا بعد از بررسی سرفصل‌های قابل طرح در روابط خود با امریكا، پاسخ رسمی را به واشنگتن بدهد. یكی از سرفصل‌های قابل طرح موضوع كشمیر است كه میتواند در روابط پاكستان با امریكا نقش تعیین‌كننده‌ای داشته باشد. دولت پاكستان در بیانیه خود گوشه‌چشمی به این موضوع داشته و با طرح این موضوع در بیانیه وزارت خارجه مدعی شده كه (حل نشدن مناقشه كشمیر یكی از اصلی‌ترین دلایل بی‌ثباتی و ناامنی در منطقه است.) این یك پیام روشن و واضح به واشنگتن است كه اگر خواستار تغییر وضعیت در روابط خود با اسلام‌آباد و همكاری نزدیك در جنگ با تروریسم است باید به مناقشه كشمیر توجه جدی كرده و حل شدن آن را به سمتی سوق دهد كه مورد توافق اسلام‌آباد باشد. تعویق یكی دو روزه پاسخ رسمی هم میتواند به این موضوع داشته باشد چراكه اسلام‌آباد در این بیانیه پیام خود را فرستاده و میتواند در این مدت كوتاه پاسخ خود را از واشنگتن دریافت كند. باید گفت كه اسلام‌آباد این پیام را متوازن بخش دیگری از سخنان ترامپ تنظیم كرده كه او در این بخش از هند خواست تا در تأمین امنیت منطقه كمك كرده و با به عهده گرفتن نقش برجسته‌ای در جنگ با تروریسم در افغانستان، همكاری خود با دولت افغانستان را تقویت كند. اسلام‌آباد كه تا كنون حضور هند در افغانستان را بر خلاف امنیت ملی خود می‌دانسته، نمی‌تواند این بخش از سخنان ترامپ را تحمل كند و به موازنه آن موضوع كشمیر را در بیانیه خود مطرح كرده تا واشنگتن را برای ادامه روابط نزدیك محك بزند. تجربه گذشته نشان می‌دهد كه امریكا در خصوص كشمیر حاضر به مداخله آن چنان قابل توجه نبوده و حالا كه در بهترین حالت از روابط خود با هند است هم نمی‌خواهد گامی بردارد كه اسلام‌آباد انتظار آن را دارد. اسلام‌آباد به این صورت آزمون جدی و البته سختی را پیش روی واشنگتن قرار داد تا بین خود و دهلی‌نو یكی را انتخاب كند تا مسیر مورد قبول واشنگتن در جنگ با تروریسم پی گرفته شود اما روشن است كه واشنگتن منافع خود را در شراكت با دهلی‌نو آن قدر مهم می‌داند كه این مسیر را به عطایش ببخشد.
جایگزین‌های تازه
شاید اسلام‌آباد با توجه به پاسخ احتمالی منفی واشنگتن بوده كه موضوع كشمیر را مطرح كرده تا دست كم تهدید امریكا را در یك جدال دیپلماتیك بیندازد اما باید توجه داشت كه این نمی‌تواند پاسخگوی مسئله باشد و تنها میتواند یك راه‌حل مقطعی و كوتاه‌مدت را تأمین كند. در واقع، اسلام‌آباد مدت‌هاست كه دیگر نمی‌تواند واشنگتن را شریك قابل اطمینان خود در عرصه بین‌الملل بداند و شراكت با این كشور بعد از جنگ سرد دیگر وجاهتی نداشته و باید به فكر جایگزین دیگری در این عرصه باشد. این نكته‌ای اساسی است كه خانم سدیه عابده حسین به آن معتقد است. او كه در طول سالهای 1991 تا 1993 سفیر پاكستان در واشنگتن را بود، می‌گوید:(امروز امریكا دیگر تنها گزینه قدرتمند پاكستان برای گسترش روابط نیست بلكه پاكستان روابط خوبی با چین و روسیه به عنوان دیگر قدرت‌های بزرگ جهان ایجاد كرده است.) او هم مانند دیگر سیاستمداران پاكستانی معتقد است كه امریكا كشورش را تنها برای تأمین امنیت افغانستان می‌خواهد و دیگر كاری به این كشور ندارد و به همین جهت هم می‌گوید كه پاكستان امروز متحد بزرگ دیگری برای خود پیدا كرده است و دیگر نگران كاهش یا قطع كمك‌های امریكا هم نیست. واكنش چین به سخنان ترامپ به روشنی این عقیده خانم عابده حسین را تأیید كرد. هوا چونینگ، سخنگوی وزارت خارجه چین، در حمایت از پاكستان و مخالفت با سخنان ترامپ پاكستان را در خط مقدم مبارزه با تروریسم قرار داده كه در این راه قربانی‌های زیادی داده و برای صلح و ثبات منطقه‌ای همكاری‌های بسیاری كرده است. خانم چونینیگ هر چند كه در موضع‌گیری خود خواهان همكاری پاكستان و امریكا در زمینه مقابله با تروریسم شده اما با حمایت آشكار و علنی از پاكستان به ترامپ این پیام را داده كه اگر بخواهد در این زمینه بر پاكستان فشاری وارد كند، پكن در كنار اسلام‌آباد و در مقابل واشنگتن خواهد بود. این حد از حمایت چین قابل انتظار نبود و معلوم شد كه سرمایه‌گذاری اسلام‌آباد طی یك دهه گذشته برای نزدیك شدن به پكن بی‌نتیجه نمانده و حالا میتواند چین را به صورت جدی جایگزین مطمئنی به جای امریكا در عرصه بین‌الملل بداند. این جایگزین و حمایت‌های آشكار آن از اسلام‌آباد تنها یك معنا میتواند باشد و آن این است كه اسلام‌آباد به آخر خط رسیدن روابطش با واشنگتن را با مهر پكن تصدیق كرده و بعد از این دیگر حاضر نیست گوش به سیاست‌های یكطرفه واشنگتن بدهد.
لینک مطلب: https://www.ansarpress.com/farsi/8262
تگ ها:
دلایل قیام امام خمینی/ امام خمینی به مسئله‌ی وابستگی چگونه می‌نگریست؟
