دكتر احسان‌الله محمدی

براساس تخمین‌های موجود، افزونی كودكان دچار كوتاهی قامت، بیشتر گردیده است، این فضای غیرطبیعی رشد ناشی از چه عللی است؟ طرح شناختن نارسایی رشد و كندی افزایش وزن كودك، چگونه باید بررسی شود؟ كمبود غذایی در نارسایی رشد چه حركتی را دنبال می‌نماید؟

در اكثر موارد، كوتاهی قامت یك تغییر روند طبیعی رشد تلقی می‌شود، امكان تاثیر فاكتورهایی همچون جنس، نژاد، اندازه قامت والدین و دیگر اعضای خاندان، عوامل درون رحمی هنگام زایمان، تغذیه، بلوغ جنسی، حالت‌های عاطفی و هیجانی، همگی، باید در ارزش‌یابی و چگونگی برخورد با وضع كودك كوتاه‌قامت، مورد شناسایی و بررسی قرار گیرد. معمولا، علل كوتاهی قامت را، از روی یافته‌های تاریخچه حیات كودك، آزمایش‌های فیزیكی و بخصوص توجه به سن استخوانی كودك، به دست می‌آورند.

بسیاری كودكان، از نظر رشد و تكامل اسكلت، یك زمان تاخیر دارند كه این زمان تاخیر، كاملا جنبه سرشتی دارد و اصلا جای نگرانی نیست، چرا كه در این كودكان، بلوغ طبیعی خواهد بود اما زمان تاخیر دارد، كودك كاملا در همه جهات طبیعی است، در غالب اوقات، تاریخچه مشابهی، در روند رشد، با یكی از والدین یا دیگر اعضای خاندان، مشاهده می‌شود. یادمان باشد، به جای هرگونه پریشانی، انتظار عبور زمان را باید داشت، چرا كه كودكان كوتاه‌قد این گروه پس از بلوغ، قامتی كاملا طبیعی، پیدا می‌نمایند. منتها قد كشیدن این كودكان در مقایسه با همسالان كودك، با تاخیر زمانی، صورت می‌گیرد.

نقصان هورمون رشد یكی دیگر از علل كوتاهی قامت است كه تقریبا در نیمی از موارد، علت آن نامشخص است، ایدیوپاتیك و فامیلی است و در نیم دیگر از موارد، كوتاهی قامت ناشی از نقصان هورمون رشد مربوط به "بیماری غده هیپوفیز، به هم ریختگی نورون‌های عصبی "هیپوتالاموس" مانند انواع عفونت‌های هیپوتالاموسی و عصبی، توبركولوز (سل در هیپوتالاموس)، توكسوپلاسموز، كرانیوفارنژیوم، ضربه مغزی زایمانی، رتیكولو آندتلیوز، اختلالات عروقی، تومورهای مغزی هیپوتالاموسی مربوط به سلول‌های گلیال و... می‌باشد. نقصان هورمون رشد گاهی به تنهایی و گاهی همراه با كمبود دیگر هورمون‌های هیپوفیزی، باعث كوتولگی می‌شود.

این كودكان كوتوله، به هنگام تولد، كوچك هستند، در دوره شیرخواری، تاخیر رشد واضح دارند و پیوسته آثار عارضه، به شكل قیافه ثابت خردسالانه، با دست‌ها و پاهای كوچك نمودار است، تاخیر در بلوغ جنسی دارند، هرچه سن آنها بالاتر می‌رود، چین و چروك‌های پوستی آنها، زیادتر می‌شود، قند خون پایین دارند (هیپوگلیسمی) و سركوچك این نوع كوتولگی، قابل توجه است (میكروسفال).

در رشد دندان‌ها تاخیر دارند و تاخیر در رشد قامت هم موجود است. سردرد، نقص در میدان بینایی، داشتن تصویر غیرطبیعی استخوان‌های جمجمه در تصاویری مانند سی‌تی‌اسكن و MRI، زیادی ادرار و عطش زیاد كه هر دو ناشی از نارسایی غده هیپوفیز خلفی است (دیابت بی‌مزه)، در این كوتولگی، مشهود و قابل پیگیری است. آغاز حركت شناسایی و بررسی این نوع كوتولگی كودكان، از نظر تست‌های آزمایشگاهی خواهد بود،‌ كمبود غلظت سوماتومدین G و خود هورمون رشد، در سرم خون كودك، كاملا مشخص است، و اما درمان این نوع كوتولگی هیپوفیزی؛ با تجویز هورمون رشد (GH)، و دیگر مواد دارویی آنابولیك پروتئینی مانند تستوسترون، فلواكسی مسترون و غیره می‌توان رشد طولی استخوان‌ها را افزایش داد، اما گاهی افزایش سریع اپی‌فیز استخوان‌ها (سراستخوان‌ها) نهایتا خود موجب كوتاهی قامت می‌گردد، البته می‌توان هورمون رشد را با همراهی سیپروهپتادین، در افزایش بیشتر رشد، موثر دانست. بنابراین این نوع كوتولگی، نیاز سریع به مراجعه به مراكز هورمون‌شناسی دارد.

3- كوتولگی هیپوتیروئیدیسم یا شایع‌ترین نوع كوتولگی در ایران (كم‌كاری غده تیروئید)

هیپوتیروئیدیسم مادرزادی یا اكتسابی، این نوع كوتولگی را سبب می‌شود در اینجا، به یافته‌های مشخص سریع این نوع كوتولگی برای ردیابی و بررسی، توجه می‌نماییم:

1- كوتولگی هیپوتیروئیدیسم، علائمی در اختلال اعمال دارند، تنبلی و سستی روانی و جسمی و پوست سرد رنگ به صورت پدیده و خاكستری مانند دارند، فعالیت روده آنها كاهش دارد و اغلب یبوست دارند، این نوع كوتوله‌ها، زبان بزرگ، شكم‌برجسته، فتق‌نافی، قوس كمری خمیده (لوردوزكمری)، درجه حرارت پایین، برادیكاردی (ضربان آهسته قلبی)، تعریق كم، كاهش فشار نبض، صدای خشن و بزرگی جثه هنگام تولد و... دارند.

2- تاخیر رشد و نمو و عكس‌العمل‌های روانی و تاخیری مغزی، كبدی دارند.

3- در اكثر موارد تاخیر بلوغ جنسی دارند.

4- میكسدم نسوج دارند، پوست كوتوله‌ هیپوتیروئیدی، خشك، ضخیم و خشن است، موها هم خشك و شكننده و گاهی فوق‌العاده زیاد است.

5- یافته‌های رادیولوژی و یافته‌های آزمایشگاهی تابلوهای انواع ناهنجاری‌های استخوانی و ستون فقراتی و كاهش ارمون‌های تیروئیدی (بخصوص كاهش شدید T4 و افزایش غلظت TSH هیپوفیزی را در این كوتوله‌ها كاملا، نشان می‌دهد.

و اما درمان این كوتوله‌ها:

1- كاربرد لوو تیروكسین سدیم و دیگر محصول‌های صناعی مشابه،

2- كاربرد داروهای تیروئیدی (پودر خشك شده تیروئید و مخلوط مصنوعی تیروكسین و تری‌یدوتیرونین، در نوع كوتولوگی ناشی از هیپوتیروئیدیسم مادرزادی، با درمان صحیح و كافی، رشد و تكامل حركتی به وضع طبیعی برمی‌گردد، اما از نظر نمود و توسعه روانی، كمتر حالت طبیعی را خواهیم داشت. درمان سریع، شانس حالت طبیعی را برای این نوع كوتولگی كودكان فراهم خواهد كرد.

در نوع كوتولگی ناشی از هیپوتیروئیدیسم اكتسابی، خوشبختانه با درمان صحیح، هم وضع جسمی و هم وضع روانی، هر دو، به صورت‌ حالت قبل از ابتلا برمی‌گردد.

4- كوتاه قامتی یا كوتولگی درون رحمی یا بدوی

این نوع كوتولگی در اثر یك سلسله اختلالات مانند عدم تناسب جمجمه و صورت، دیده می‌شود. این عدم تناسب جمجمه و صورت Cranio Facial disproportion در حالی كه ناهنجاری قابل‌توجه دیگری ندارند، قابل بررسی است.

عقب ماندگی رشد اولیه، از زمان سن درون رحمی كه قد و وزن پایینی دارند، آغاز می‌شود، اما اگر چه بلوغ اسكلت، با سن زمانی متناسب است و یا مختصرا تاخیر دارد، به هرحال در مقایسه با سایر كوتولگی‌ها درمان مشخصی برای این نوع كوتاهی قامت، وجود ندارد.

5- كوتاهی قامت، ناشی از عوامل هیجانی شدید یا كوتاهی قد از محرومیت!

محرومیت‌های ناشی از ناراحتی‌های روانی و هیجانی، همراه با اختلالات رشد جسمی و نمو شخصیت، ممكن است این نوع كوتاهی قامت را، به وجود آورد. تاخیر رشد در بعضی از این كودكان، بیشتر در نتیجه كم‌غذایی است و زمانی دیگر، در این نوع كوتاهی قامت، اشتهای كودك بیش از حد طبیعی است، و یك نوع ولع غذایی، موجود است. اما باز همچنان، تاخیر رشد اسكلتی، قابل‌توجه است. زیادی ادرار و عطش زیاد، نیز در این نوع كوتولگی دیده می‌شود، افراد مبتلا به این نوع كوتاهی قامت، توقف رشد ناگهانی را داشته‌اند، یعنی به هنگام تولد، اندازه‌های طبیعی دارند، بعد از تولد برای مدتی، به طور طبیعی رشد كرده‌اند، اما ناگهان رشدشان متوقف می‌گردد. تاریخچه دقیق این نوع كوتولگی، از مشكلات غذایی دوران شیرخواری، حكایت دارد، این كوتولگی در مسیر دیگر، ناشی از وجود انواع دیسترس‌های مشكل‌آفرین هیجانی و عاطفی در خانواده كودك، نیز می‌باشد.

در هر دو مورد، باید تغییر موثری در شرایط روانی و اجتماعی محیط زندگی كودكان این نوع، انجام داد تا با تغییر موثر در شرایط، موجب بهبود رشد و تعدیل اشتها و اصلاح شخصیت این نوع از كودكان كوتوله گردد. در این نوع كوتولگی، هیچ دارویی نباید به كار برد، چرا كه كاربرد داروهای تسهیلی رشد با انواع دیگر كوتولگی، در این نوع كاملا متفاوت است. تاكید دوباره می‌شود،‌ درمان با داروهای تسهیل‌كننده رشد یا عمل جراحی روی درشت نی‌و نازك نی كاملا غیرمجاز و بی‌حاصل است.

یادمان باشد، به محض برخورد با كوتاهی قد اطفال، لطفا به مطالعات 9 گانه آزمایشگاهی كاملا توجه نماییم. در واقع در مواردی كه علت كوتاهی قد، با مطالعه كامل تاریخچه فیزیكی اطفال، مشخص نگردیده، علاوه بر تعیین سن استخوانی، مطالعات آزمایشگاهی برای تشخیص نوع رده‌بندی كوتاه قامتی، مفید است.

1- شمارش كامل عناصر خونی 2- سرعت رسوب‌ گلبولی 3- تجزیه كامل ادراری 4- آزمایش مدفوع 5- اندازه‌گیری الكترولیت‌های سرم خونی 6- ازت اوره 7- فروتی دهان برای تعیین كاریوتایپ بخصوص در كلیه دختران كوتاه قد جهت شناسایی سندروم ترنر، تعیین كاریو تایپ دهانی در زمانی كه دختربچگان كوتاه‌ قد، تاخیر بلوغ جنسی دارند، بیشتر اهمیت پیدا می‌نماید.8- تست‌های عملی تیروئید (TSH و T4) 9- تعیین غلظت هورمون رشد G.H 6- نارسایی رشد (F Ailure to thrive) هرگونه نارسایی رشد معمولا با توجه به سابقه و آزمایش فیزیكی كودك روشن می‌شود.

سن زمانی كودك با طول قد متوسط، وزن متوسط و اندازه متوسط محیط سر كودكان همسن، مقایسه شده، در این صورت سه نوع روند اصلی در نارسایی رشد به دست می‌آید كه نقطه اولیه تشخیص خواهد شد.

گروه اول: در این شكل اندازه محیط سر طبیعی و كاهش وزن بیش از حد، متناسب با قد است. این گونه نارسایی تابع كم‌غذایی، كم‌كالری و نقصان بدی جذب و بهره‌گیری.

گروه دوم: اندازه محیط سرطبیعی است حتی زیادتر از معمول است و وزن تنها مختصر كاهشی، در مقایسه با قد، نشان می‌دهد، یا معمولا، با آن متناسب است. این گونه نارسایی، تابعی از كوتاه قدی نوع سرشتی یا آندوكرین است.

گروه سوم: محیط سر كمتر از حد طبیعی است و وزن بیش از حد معمول در تناسب با قد، كاهش نشان می‌دهد.

این گونه نارسایی رشد، تابعی از نقص اولیه در سیستم مراكز عصبی یا نوع كوتاه قدی بدوی یا همان تاخیر رشد درون رحمی، می‌باشد.

1- كوتاهی قد در كودكان چه دختر و چه پسر، ناشی از عوامل فامیلی، نژادی، ارثی.

2- كوتاهی قد، ناشی از عوامل سرشتی

3- كوتاهی قد، ناشی از اختلالات آندوكرینی شامل:

الف: كم‌كاری هیپوفیز به صورت كمبود هورمون رشد به طور تنها یا همراه با دیگر كمبودهای هیپوفیزی

ب: هیپوتیروئیدیسم (كم كاری غده تیروئید)

ج: نارسایی غده فوق‌كلیوی (نارسایی آدرنال)

د: سندروم و بیماری كرشینگ

ه: بلوغ جنسی دیررس

و: دیابت شیرین پانكراسی

ز: دیابت بی‌مزه هیپوتالاموسی

ح:هیپرآلدوسترونیسم (افزایش پركاری آلدوسترون)

4- كوتاه قدی ابتدایی یا تاخیر رشد درون رحمی:

الف: كوتولگی اولیه یا تولد نارس

ب: كوتولگی با ظاهر پیرنمایی (كودكان پروجریا Progeria)

ج: سندروم پروجریا، سندرم ورنر، سندروم كاكاین

د: و سندروم‌های دیگر با ناهنجاری‌های افزون‌تر

5- اختلالات ذاتی در متابولیسم

6- بیماری‌‌های سرشتی (درونی) استخوانی

7- كوتاه قدی همراه با نقص‌های كروموزمی برای مثال سندروم ترنر

8- بیماری‌های سیستمیك مزمن، سرطان‌ها، نقص‌های مادرزادی

9- نقص‌های غذایی، برای مثال كمبود فلزی روی

10- كوتولگی‌های روانی، اجتماعی، (محرومیت از وجود مادر)

11- و بسیاری از سندروم‌های متفرقه دیگر مانند سندروم یونان

لینک مطلب: https://www.ansarpress.com/farsi/2927

*	نـامـ و نـامـ خـانوادگی
*	نظر شما
چهار عدد تصوير را عينا در زير بنويسيد.
*

	آینده تاریک یا روشن؛ در انتظار اقتصاد افغانستان
	آیا امریکا جنگ اوکراین را به طرف جنگ جهانی سوم هدایت می‌کند؟
	آیا امریکا خواستار حذف قطر از میانجیگری است؟
	پرونده احیای برجام روی میز بایدن
	آیا حمله اسرائیل به ایران؛ پایان ماجراجویی است؟
	ایران و اسرائیل را از جنگ بزرگ دور کنید
	پرجمعیت‌ترین کشور دنیا در آستانه برگزاری طولانی‌ترین انتخابات
	معیارهای دوگانه امریکا؛ از حمایت اوکراین تا سکوت در غزه
	رسانه‌های اسرائیلی از خیانت اردن به جهان اسلام شگفت زده شدند
	نیویارک تایمز:ایران بطور مستقیم با امریکا درگیر نمی شود
	کمبود نیروی جنگی در ناتو برای مقابله با روسیه
	آیا روابط ترکیه و رژیم اسراییل متوقف شد؟
	تغییر جغرافیای جنگ در خاورمیانه؛ آیا نتانیاهو موفق شد؟
	جنگ خونین و ویرانگر غزه وارد ششمین ماه شد
	توافقنامه ترامپ امریکا را مجبور به خروج از افغانستان کرد
	وضعیت غزه نشانگر بربریت ذاتی سرمایه‌داری جهانی است
	آیا واقعاٌ ترامپ مصمم به خروج از ناتو است؟
	روسیه در موضع برتر قرار دارد، پوتین به کم قانع نیست
	آیا اروپا آمادگی ریاست جمهوری مجدد ترامپ را دارد؟
	دیدار های بلینکن با سران کشورهای عرب زمینه ساز صلح در غزه می شود؟
	کشور های غربی برای اعمال تحریم بر ایران اختلاف دارند
	چین، بدون روسیه مذاکرات صلح اوکراین را تحریم می‌کنیم
	آمادگی روسیه برای جنگ با ناتو
	آیا امریکا توان منزوی کردن حکومت طالبان را ندارد؟
	ضرورت بازتعریف روابط ایران و پاکستان در دولت جدید