در افغانستان نیز سابقه تغییر نگرش به وضعیت سنتی زنان به همین بیست سال قبل، برپایی نظام کنونی برمی گردد. متأسفانه تا این دوران فرهنگ مردسالاری حاکم بر جامعه سنتی در افغانستان دیدگاهی تحقیرآمیز نسبت به زنان داشت و مجال فعالیت سیاسی و اجتماعی را به آنان نمی داد. در نظام کنونی نیز همین زنانی مانند بانو فوزیه کوفی بودند که مبارزات شان را برای احقاق حقوق زنان افغانستانی آغاز کردند و با وجود فشارهای تندروان، تا حد زیادی نیز به نتیجه رسیده اند.
اگر در كنـار مـردان، زنـان نیـز بـا حضـور مادرانـه شـان در تصمیم‌گیریهای كلان و سیاست ورزی های ملی و جهانی مشاركت داشته باشند تا صلح و مهربانی بر جوامع ملی و جهانی و به خصوص در کشور جنگ زدۀ ما حاكم شود؛ تعاملات هم افزایانه در قدرت و سیاسـت، جایگزین تقابلهای مخرب كنونی گردد؛ و به بیانی دیگر مادرانه‌گی از حوزۀ خصوصی به حوزۀ عمومی تسری یابد.
حزب موج تحول افغانستان اوایل این هفته جواز فعالیت گرفته و رسما به کار خودش به عنوان یک حزب آغاز به‌کار نمود. هر چند در افغانستان دهها حزب کوچک و بزرگ دارای جواز فعالیت‌اند، اما تشکیل حزب موج تحول افغانستان یک تفاوت بارز با دیگر احزاب کشور دارد و آن اینکه، رهبر این حزب یک بانوی افغانستانی است. حزب موج تحول را بانو فوزیه کوفی، یکتن از سیاستمداران مطرح کشورمان بنیانگذاری کرده است. این نخستین حزبِ سیاسی به رهبری یک زن در افغانستان است. این خبر از آنجایی بیشتر اهمیت پیدا می کند که در افغانستان هنوز بعضی از وظایف سیاسی و فرهنگی با جنسیت تعیین می شود. ما به بهانه تشکیل اولین حزب سیاسی در افغانستان به رهبری یک زن، پیرامون فعالیت های زنان و نقش آنان در توسعه اجتماع می نگاریم.
مشارکت زنان در همه فعالیتهای سیاسی یک ضرورت
یکی از ابعاد توسعه سیاسی، مشارکت سیاسی است. زنان ۵۰٪ جمعیت را تشکیل می دهند. از آنجا که مردان نمی توانند به اندازه کافی از منافع زنان دفاع کنند، مشارکت زنان در همه فعالیتهای سیاسی یک ضرورت است بنحوی که می توان گفت اگر زنان در حوزه سیاسی، اقلیتی بشمار آیند، دموکراسی ناتمام است. مشارکت سیاسی زنان به معنای شرکت زنان در انتخابات و برای رأی دادن نیست، بلکه مشارکت به معنای آن است که زنان در تمام نهادهای دموکراتیک نقش تعیین کننده و تصمیم گیرنده داشته باشند. چرا که اجتماع مجموعه ای از افراد انسانی است که با نظامات، سنن، آداب و قوانین خاص به یکدیگر پیوند خورده اند. افراد انسانی که جامعه را تشکیل می دهند دو جنس مرد و زن هستند، همانگونه که خداوند آدمی را به دو صورت مذکر و مؤنث خلق نمود و با قرار دادن نیازهای طرفین در آن دو، زمینه تشکیل خانواده و تشکّل اجتماعات را فراهم آورده است، از طرفی، دیگر اندیشمندان اجتماعی، انسان را موجودی مدنی الطبع می دانند. استاد مطهری در خصوص نظر اسلام در این باره می فرماید: از آیات کریمه قرآن استفاده می شود که اجتماعی بودن انسان در متن خلقت و آفرینش او پی ریزی شده است.
نقش اجتماعی زن مورد توجه خاص اسلام
با چنین تصوری از انسان، جامعه شناسان قائلند که او باید در اجتماع خویش نقش یا نقشهایی را ایفا نماید. این نقش آفرینی در جامعه مورد توجه خاص مکتب انسان ساز اسلام بوده است و این مکتب انسان را موجودی دارای مسؤولیت نسبت به دیگران و جامعه معرفی می کند و از وظایف مسلمانان می داند. چنان که در حدیث آمده است: کلکم راع و کلکم مسؤول عن رعیته.
آنچه که قابل توجه است، این است که نقش آفرینی و مسؤولیت پذیری انسان در جامعه تنها اختصاص به مردان ندارد بلکه، زنان هم در این راستا سهم قابل توجهی در اجتماع دارند. همانگونه که سیاق حدیثی که در بالا ذکر شد نیز مبین همین مسأله است، زیرا خطاب به همه مسلمانان است.
بنابراین، زنان به عنوان بخش مهمی از پیکر اجتماع، حامل بار سنگین مسؤولیتهای خانوادگی و اجتماعی هستند و دوشادوش مردان می توانند در صحنه های گوناگون حضور یابند. در هر جامعه ای یکی از فراگردهای مهم، مشارکت سیاسی و اجتماعی می باشد که آحاد مردم اعم از مرد و زن به عنوان عضو جامعه و نظام اجتماعی در آن سهیم هستند؛ زیرا یکی از عواملی که می تواند نقش مؤثری در فرایند توسعه و رشد یک کشور ایفا نماید، مشارکت عمومی است. به همین خاطر از نظر نظریه پردازان توسعه، مشارکت یکی از ارکان و عوامل مؤثر در رشد و توسعه در هر جامعه ای به حساب می آید.
سابقه تاریخی فعالیت اجتماعی سیاسی زنان مسلمان
مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان، سابقه طولانی دارد، چنانکه کرارا در تاریخ اسلام به مواردی برمی خوریم که زنان بزرگی چون خدیجه کبری(س)، فاطمه(س) دختر گرامی پیامبر(ص) و زینب دختر گرامی حضرت علی(ع) و دیگر بانوان مسلمان با مشارکت فعال در صحنه هایی که ضرورت می یافت، از طریق خطابه، مبارزه و حمایت از مقام رسالت و ولایت، نقشهای مؤثری ایفاء می کردند.
اما در دوره های اخیر، بسیاری از صاحب نظران، سابقه جنبش و مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان را از دوران انقلاب فرانسه به بعد می دانند و ضرورت مشارکت زنان از این دوران به بعد است که شدیدا مورد توجه نویسندگان و صاحب نظران قرار می گیرد. چنانچه المپ دوگوژ، نویسنده فرانسوی در 1168 (1789) در اعلامیه حقوق زن و شهروند اعلام داشت: همچنان که زنان حق دارند که بالای چوبه دار بروند به همین سان حق دارند که بالای سکوی خطابه بروند.
در افغانستان نیز سابقه تغییر نگرش به وضعیت سنتی زنان به همین بیست سال قبل، برپایی نظام کنونی برمی گردد. متأسفانه تا این دوران فرهنگ مردسالاری حاکم بر جامعه سنتی در افغانستان دیدگاهی تحقیرآمیز نسبت به زنان داشت و مجال فعالیت سیاسی و اجتماعی را به آنان نمی داد. در نظام کنونی نیز همین زنانی مانند بانو فوزیه کوفی بودند که مبارزات شان را برای احقاق حقوق زنان افغانستانی آغاز کردند و با وجود فشارهای تندروان، تا حد زیادی نیز به نتیجه رسیده اند.
ضرورتهای فعالیت اجتماعی زنان
در فرایند مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان توجه معقول به چند عامل مهم ضروری می باشد:
الف ـ زنان نسبت به مقام، موقعیت و شؤون اجتماعی خود آگاهی پیدا می کنند زیرا مسأله شناخت خود و موقعیت خویش در مکتب اسلام مورد عنایت خاصی است، به گونه ای که خودشناسی زیربنای تمامی شناختها می باشد.
ب ـ برای خود در نظام سیاسی و اجتماعی، جامعه نقش قائل بوده و خود را عضو فعال جامعه تلقی نمایند. ماکس وبر در این خصوص می نویسد: روابط اجتماعی زمانی خصلت جماعتی پیدا می کند که جهت‌گیری رفتار اجتماعی بر احساس همبستگی شرکت کنندگان استوار باشد.
ج ـ جنبش و مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان وقتی به معنای واقعی کلمه ظاهر می شود که خودجوش، رقابت آمیز، گروهی، سازمان یافته و مبتنی بر مطلوبیتهای مناسب و خاص زنان باشد.
د ـ زنان نسبت به اجتماع بر حسب وظیفه، احساس مسؤولیت نمایند. چنانچه حدیثی که ذکر آن رفت، به این مسأله اشاره داشت (کلکم راع و کلکم مسؤول عن رعیته).
ه··· ـ شرایط لازم برای حضور آگاهانه و فعال در صحنه های مختلف اجتماعی را کسب نمایند.
با توجه به مطالب فوق، برای افزایش میزان مشارکت سیاسی و اجتماعی زنان باید به مجموعه ای از عوامل و مسائل توجه داشت تا زنان بتوانند از آن رهگذر، حضوری مستمر و مؤثر در جامعه داشته و در فرایند رشد و توسعه کشور نقش آفرین باشند.
به هر صورت قدرت و سیاست در جهان مدرن همراه با خشونت و منازعه تعریف می شـود، اما اگر در كنـار مـردان، زنـان نیـز بـا حضـور مادرانـه شـان در تصمیم‌گیریهای كلان و سیاست ورزی های ملی و جهانی مشاركت داشته باشند تا صلح و مهربانی بر جوامع ملی و جهانی و به خصوص در کشور جنگ زدۀ ما حاكم شود؛ تعاملات هم افزایانه در قدرت و سیاسـت، جایگزین تقابلهای مخرب كنونی گردد؛ و به بیانی دیگر مادرانه‌گی از حوزۀ خصوصی به حوزۀ عمومی تسری یابد.
در پایان ما با آرزوی موفقیت خدمت بانوی توانا و سیاستمدار لایق کشور، بانو فوزیه کوفی؛ برای تمامی اعضای حزب موج تحول افغانستان، آرزوی بهروزی و پیروزی در عرصه های مختلف زندگی می نمائیم و تشکیل حزب موج تحول را به یکایک آنان تبریک عرض می نمائیم.
نویسنده: جواد سروری
منابع
1ـ فاستر، مایکل ب، خداوندان اندیشه سیاسی، ج1، ترجمه جواد شیخ الاسلامی
2ـ مطهری، مرتضی، جامعه و تاریخ
4ـ پالمر مونتی و لاری اشترن، نگرشی جدید به علم سیاست، ترجمه منوچهر شجاعی
6ـ بشیریه، حسین، جامعه شناسی سیاسی
لینک مطلب: https://www.ansarpress.com/farsi/11765
تگ ها:
دلایل قیام امام خمینی/ امام خمینی به مسئله‌ی وابستگی چگونه می‌نگریست؟
