ملازهی در مصاحبه‌ای گفت: امضای توافقنامه امنیتی امریکا و افغانستان با دو مشکل اصلی روبرو بوده است. یکی از این مشکلات مربوط به افغانستان است و دیگری مربوط به امریکا. آنچه که مربوط به امریکا میشود این است که امریکایی‌ها تا کنون در هر کشوری که عملیات نظامی انجام داده و در آنجا حضور نظامی یافته اند و قرارداد امنیتی و استراتژیک امضا نموده اند، مسئله مصونیت قضایی را نادیده نگرفته اند.
به گزارش انصار، جان کری، وزیر امور خارجه امریکا برای پیگیری مشکلات پیش روی توافقنامه امنیتی امریکا و افغانستان به کابل سفر کرد و با حامدکرزی، رئیس جمهور کشور دیدار و گفتگو کرد. مهم ترین مانع بر سر راه امضای این توافقنامه، اعطای مصونیت قضایی به نظامیان امریکایی در افغانستان است، موضوعی که از یک طرف خواسته جدی امریکاست و از طرف دیگر، مورد مخالفت دولت و ملت افغانستان قرار گرفته است.
امریکا که در سال 2001 و متعاقب حملات 11 سپتامبر، به افغانستان حمله کرده است، به دنبال دائمی کردن حضور نظامی خود در کشور است و توافقنامه امنیتی نیز با همین هدف طراحی شده است. از سوی دیگر این توافقنامه، دستاورد چندانی برای دولت و ملت افغانستان به همراه ندارد. این روزها توافقنامه امنیتی کابل - واشنگتن در آستانه نهایی و امضا شدن از سوی دو طرف است. مشرق در گفتگو با آقای پیرمحمد ملازهی، کارشناس برجسته مسائل شبه قاره، به بررسی ابعاد مختلف این توافقنامه و پیامدهای اجرایی شدن آن پرداخته است.
فرآیند امضای توافقنامه امنیتی امریکا و افغانستان با تأخیرهای زیادی روبرو بود. اصلی ترین مشکلات پیش روی این توافقنامه چه بوده است؟
امضای توافقنامه امنیتی امریکا و افغانستان با دو مشکل اصلی روبرو بوده است. یکی از این مشکلات مربوط به افغانستان است و دیگری مربوط به امریکا. آنچه که مربوط به امریکا میشود این است که امریکایی‌ها تا کنون در هر کشوری که عملیات نظامی انجام داده و در آنجا حضور نظامی یافته اند و قرارداد امنیتی و استراتژیک امضا نموده اند، مسئله مصونیت قضایی را نادیده نگرفته اند. زیرا بر اساس قانون اساسی امریکا، یک نظامی امریکایی را نمی توان به صرف جرمی که مرتکب شده، در کشور دیگر محاکمه کرد، به همین دلیل آقای جان کری در دیدار با آقای کرزی و مصاحبه مطبوعاتی بعد از آن به صراحت اعلام کرد که مسئله مصونیت قضایی نظامیان امریکایی در افغانستان، خط قرمز امریکاست و افغانستان باید این را بپذیرد. نادیده گرفتن این مسئله، قطعاً تبعات جدی را برای دولت امریکا در داخل این کشور به همراه خواهد داشت.
آن چیزی که برای دولت افغانستان اهمیت دارد تقریباً مشابه نگرانی دولت امریکاست. بر طبق قانون اساسی افغانستان، هر نوع قرارداد امنیتی باید به گونه‌ای باشد که منافع ملی افغانستان را تأمین کند، در حالی که برداشت‌ها این گونه است که این قرارداد منافع ملی افغانستان را تأمین نمی کند. تقریباً همه حقوقدانان افغان تأکید میکنند که مفاد این قرارداد بر خلاف قانون و منافع افغانستان است، زیرا اعطای این مصونیت، به نوعی برقراری کاپیتولاسیون به نفع نظامیان امریکایی است و اکنون هم دوره کاپیتولاسیون گذشته است.
شما به مشکلات پیش روی امضای این توافقنامه اشاره کردید، به چه دلیل امروز دو طرف آمادگی امضای این توافقنامه را پیدا کرده اند؟
همان طور که عرض کردم، شرایط برای امضای توافقنامه امنیتی میان افغانستان و امریکا در گذشته فراهم نبوده است. ولی امروز به نظر میرسد که این شرایط فراهم شده است. دولت آقای کرزی در شرایط کنونی به این نتیجه رسیده است که اگر امریکا به طور کامل خاک افغانستان را ترک کنند، توان نظامی برای مقابله با طالبان را نخواهد داشت. و لذا مجبور هستند که امضای این توافقنامه را بپذیرند. به همین دلیل آقای کرزی اعلام کرده که طی یک ماه آینده "لویی جرگه" را تشکیل خواهد داد و بعد از تصویب لویی جرگه، این توافقنامه را به تصویب مجلس خواهد رساند.
در واقع در شرایط کنونی هم دولت آقای کرزی نیاز دارد که این توافقنامه را به امضا برساند و هم دولت امریکا به دلیل موقعیت استراتژیک افغانستان، میخواهد که در این کشور حضور داشته باشد و اساساً به همین دلیل هم در افغانستان حضور خواهد داشت. به این دلایلی که عرض کردم، معتقدم که این توافقنامه در شرایط کنونی به امضا خواهد رسید، هرچند افغانستان دستاورد چندانی در این توافقنامه نخواهد داشت.
امضای این توافقنامه برای امریکا از اهمیت بسزایی برخوردار است. ما شاهد بودیم که آقای کری برای حل مشکلات این توافقنامه، به افغانستان سفر کرد و با رئیس جمهور کشور دیدار و مذاکره کرد. امریکا چه اهدافی را در این توافقنامه پیگیری میکند؟
بسیاری معتقدند که افغانستان به لحاظ اقتصادی، کشور فقیری است اما جالب توجه است که منابع زیرزمینی این کشور 3 هزار میلیارد دالر برآورد شده است. برخی از این منابع، مانند اورانیوم، جزو منابع استراتژیک هستند. اخیراً چینی‌ها برای استخراج نوعی مس از افغانستان وارد معامله شده اند که این منابع مس در افغانستان از ذخایر این ماده در شیلی، که مهم ترین منبع مس در جهان است، هم بیشتر است.
لذا امریکایی‌ها در افغانستان هم اهداف اقتصادی دارند، هم اهداف سیاسی و هم اهداف ایدئولوژیک. بالاخره وقتی امریکا وارد کشوری میشود، به دنبال انتقال فرهنک و ارزش‌های خود به آن کشور است. ممکن است که افغانستان ظاهراً کشور فقیری است، اما امریکایی‌ها با حساب و کتاب وارد این کشور شده اند و به دنبال این هستند که در اینجا بمانند.
موضع گروه طالبان نسبت به این توافقنامه چیست؟ آیا طالبان قادر خواهد بود که با این فرآیند مخالفت جدی کند؟
گروه طالبان اعلام کرده که اگر این توافقنامه امضا شود، مذاکره با دولت افغانستان را متوقف میکنند و جنگ را ادامه خواهند داد. البته باید توجه داشت که بین ادعای طالبان و آن چیزی که در عمل میتواند انجام دهد، فاصله وجود دارد. به نظر بنده طالبان در کوتاه مدت میتواند مشکلاتی را بر سر راه اجرای این توافقنامه ایجاد کنند ولی در بلندمدت که این گروه تحت فشار شدید امریکا قرار بگیرد و پایگاه‌های نظامی امریکا در افغانستان امکان برگشت قهرآمیز طالبان به قدرت را سلب کنند، قطعاً این گروه هم به راه حل سیاسی روی خواهد آورد. با این شرایط، طرح جنرال پترائوس مبنی بر اینکه مسؤولیت بخش‌های جنوب افغانستان به طالبان واگذار شود و سهمی از قدرت مرکزی هم به این گروه داده شود، اجرایی خواهد شد.
استقرار پایگاه‌های نظامی امریکا در افغانستان، چه تأثیراتی بر کشورهای همسایه خواهد داشت؟
اکنون این صحبت مطرح شده که امریکا 9 پایگاه نظامی در افغانستان ایجاد کند و هنگامی به موقعیت مکانی این پایگاه‌ها نگاه میکنیم، میبینیم که در صورت دایر شدن اینها، ایران، چین، روسیه و آسیای مرکزی و هند و پاکستان تحت نظر نیروهای امریکایی قرار میگیرند. در واقع امریکا با ایجاد این پایگاه‌ها، میخواهد کشورهایی مانند چین و روسیه که تهدیدی برای آن به حساب میآیند، را تحت نظارت قرار دهد.
با مخالفت افکار عمومی با وجود پایگاه‌های نظامی امریکا در افغانستان، آیا این اعتراضات تأثیری در برچیده شدن این پایگاه‌ها خواهد داشت؟
وقتی به سایر کشورهایی که پایگاه‌های نظامی امریکا در آنها قرار دارند، مانند فیلیپین، جاپان و کوریای جنوبی، نگاه کنیم، میبینیم که اعتراضات گسترده و مداوم مردمی به این پایگاه‌ها فایده چندانی داشته است. وقتی امریکایی‌ها با هزینه زیاد این پایگاه‌ها را ایجاد کنند و تجهیزات پیشرفته را در آن دایر کنند، به این راحتی حاضر به تعطیل کردن آنها نیستند.
لینک مطلب: https://www.ansarpress.com/farsi/1009
مارشال محمد قسیم فهیم به جمع یاران و همسنگرانش شهیدش پیوست
