بدون شک باید  فاجعه تلخ منا را  یکی از مهم ترین حوادثی دانست که  طی سال‌های اخیر آل سعود با آن درگیر شده است و مشروعیت خود را به سبب آن از دست داده است. وسعت و گستره این فاجعه و همچنین قصور آشکار آل سعود که منجر به تشدید وخامت اوضاع شده به شدت حاکمیت عربستان را تحت فشار قرار داده است.

تمرکز عربستان برای تشدید بحران‌های منطقه به ویژه در عراق، سوریه، بحرین و یمن منجر به آن شده است تا ریاض نتواند به طور مناسب کنگره عظیم حج را مدیریت کند. فاجعه منا با صدها و کشته و زخمی اکنون به طور جدی حاکمیت آل سعود را تحت تاثیر و فشار قرار داده است و این موضوع هم در داخل عربستان و هم در خارج از مرزها تبعات منفی گسترده ای 

را نصیب عربستانی‌ها كرده است.

در همین زمینه  روزنامه انگلیسی (ایندیپندنت) در گزارشی با انتقاد شدید از مواضع سعودی‌ها در قبال جنگ یمن و همچنین مدیریت آنها در قبال مراسم حج نوشت: (پادشاهی سعودی از مهمانان ویژه حفاظت می‌کند، اما اجازه میدهد زائران عادی بمیرند). تحلیلگر و نویسنده هندی این مطلب افزود: (عربستان سعودی بمباران و حمله یمن را از اواخر ماه مارس آغاز کرد و این حملات ادامه دارد. تک تک نهادهای سازمان ملل پرچم قرمز را بالا آورده و گفته‌اند یمن با یک فاجعه انسانی مواجه است. تعداد زیادی کشته و زخمی شده‎اند. سازمان ملل تخمین می‌زند که بیش از 2100 غیرنظامی کشته‌ شده‌اند و هر یمنی در خطر مرگ قرار دارد).

این نویسنده با اشاره به فاجعه مکه نوشت:‌ (در حالی که مذاکرات در ژنو ادامه داشت و در حالی که یمن داشت می‌سوخت، دو گروه از زائران در منای عربستان سعودی در روز اول عید قربان با هم برخورد کردند. خانواده سلطنتی سعودی مسئول حفظ امنیت و جان زائران هستند. این دو گروه به دلیل آنکه پلیس راه‌های اصلی را مسدود کرد، روی هم افتادند. این راه‌ها به منظور مدیریت کردن ازدحام طراحی شده‌اند. حداقل 1000 زائر بر اثر ازدحام کشته شدند). نویسنده ادامه داد: (فساد شایع است و در نتیجه نادیده گرفته می‌شود. در 1990 تقریبا 1500 نفر در اثر ازدحام در نزدیکی محل تراژدی کنونی کشته شدند. مرگ و میرها به طرزی زمان‌مند در سالهای 1998،1994،‌ 2001‌،2003،‌‌2004 و 2006 حادث شدند.  چند هفته قبل سقوط جرثقیل در مسجدالحرام بیش از صد نفر را کشت. آیا این مرگ و میرها چهره طبیعی زیارتهای گسترده است یا نشانه‌هایی از اهانت و تحقیر سیستماتیک به جان‌های مردم عادی هستند؟)

اما به نظر میرسد بحران در داخل عربستان بسیار جدی ‌تر از اوضاع وخامت بار در فضای بین المللی است و برخی اخبار از تنش شدید در خاندان آل سعود حکایت میکند. این وخامت اوضاع وقتی آشکارتر 

می شود که یکی از شاهزادگان سعودی صراحتا  خواستار کناره‌گیری (سلمان بن عبدالعزیز) شاه عربستان از قدرت و تغییر نظام در عربستان شده است. اخیرا روزنامه انگلیسی گاردین که نام این شاهزاده را به دلایل امنیتی فاش نکرد، نوشت که (یکی از شاهزادگان بلندپایه عربستان سعودی خواستار تغییر نظام در عربستان شده؛ عربستانی که اکنون با چالش‌های زیادی مانند قیمت نفت و انتقاد از اداره موسم حج روبه‌رو شده است). این شاهزاده كه یکی از نوادگان عبدالعزیز ابن سعد  از بنیانگذاران حکومت عربستان است  به گاردین گفت از ماه ژانویه سال جاری میلادی یعنی زمانی که سلمان به سلطنت رسیده است، در میان اعضای خاندان سلطنتی و در میان مردم عربستان تشویش وجود دارد. این شاهزاده اوایل این ماه دو نامه نوشت که در آن خواهان کنار گذاشتن شاه شده بود.  

وی در گفتگو با گاردین ادامه داد: (شرایط شاه ثبات ندارد و در واقع این پسر شاه است که حکومت می‌کند. بنابراین 4 یا 5 نفر از عموهای من به زودی این نامه‌ها را به بحث می‌گذارند. تعداد بسیاری در میان نسل دوم آشفته هستند. عموم مردم، رهبران قبایل به شدت از این [نامه] حمایت می‌کنند و میگوید باید این کار را انجام دهید یا کشور به نابودی خواهد رفت.)

گاردین در ادامه نوشته است، مشروعیت مذهبی و سیاسی سعودی‌ها بر پایه ادعای آنها به مدیریت حرمین شریفین  بستگی دارد اما حوادث اخیر در حج ضربه‌ای شدید به مشروعیت آن‌ها زده است. گاردین در ادامه نوشت، عربستان به دلیل کاهش قیمت نفت، با مشکل مالی مواجه شده است. ازهمین رو ریاض 70 میلیارد دلار از میزان سرمایه‌گذاری‌های خارجی خود کاسته تا کاهش قیمت نفت را جبران کند. در واقع عربستان بودجه خود را با نفت 90 دلاری بسته بود، اما 

جابه جایی قدرت، جنگ در یمن و تهدید داعش موجب شدند تا تنها نفت 110 دلاری از کسری بودجه در عربستان جلوگیری کند. 

از این رو  باید گفت امروز دولت آل سعود با یک بحران واقعی و به تمام معنا رو به رو شده است. شاه نوپای سعودی با ناپختگی عربستان را درگیر چالش‌هایی 

کرده است که برون رفت از آنها فعلا امکان پذیر نیست و از سوی دیگر به نتیجه رساندن شان در توان این کشور نمی باشد. از سوی دیگر یک نفرت عمومی در سطح منطقه و حتی جهان علیه دولت عربستان در حال شکل گیری است که بسیاری از کارشناسان و صاحب نظران عرصه بین المللی بر آن صحه 

می گذارند. فاجعه تلخ منا نیز اوضاع بد قبلی را تشدید کرده است و این وخامت اوضاع حتی باعث شده است دولت عربستان حتی خود را نیز سانسور کند!

برای مثال چند روز پیش وزارت بهداشت عربستان سعودی در سایت رسمی خود  اعتراف کرد که بیش از 4100 حاجی در حادثه (منا) کشته شده‌اند اما ساعاتی پس از انتشار این خبر، صفحه رسمی توئیتر وزارت بهداشت عربستان در تناقضی آشکار خبر سایت خود را تکذیب کرد و نوشت که افزایش تعداد قربانیان حادثه منا صحت ندارد!

یکی دیگر از نشانه‌های وخامت اوضاع در دولت عربستان را باید در موضع گیری غیرمنطقی وزیر امور خارجه این کشور علیه ایران بدانیم که کاملا بیانگر وضعیت آشفته دولت سعودی است.

چند روز پیش وزیر خارجه تازه وارد عربستان، در توهینی آشکار و بیادبانه به رئیس‌جمهور و مردم کشورمان گفت: رئیس‌جمهور ایران و همه ایرانی‌ها، آخرین کسانی هستند که می‌توانند درباره مراسم حج و دموکراسی صحبت کنند!

به اعتقاد کارشناسان دولت آل سعود، سعودی‌ها انتظار داشتند پس از فاجعه تلخ روی داده در  (منا) با استفاده از تبلیغات گسترده رسانه‌ای، بتوانند ضربه به حیثیت (آل سعود) را مهار کنند و بنا به گفته کاردار سفارت عربستان در تهران، این حادثه را یک رخداد عمومی جلوه دهند؛ اما ایران برخلاف چاپلوسی سران برخی از کشورها از سعودی‌، به صراحت  خواستار پاسخ‌گویی مقامات ریاض شده است و از این بالاتر  مقامات کشور  بر موضوعی دست گذاشته‌اند که برای سران سعودی خط قرمز محسوب می‌شود و آن هم اداره حرمین شریفین توسط کمیته‌ای متشکل از کشورهای اسلامی است.

لذا در نهایت باید تاکید کنیم که امروز دولت آل سعود در یک بحران تمام معنا قرار گرفته است که نتایج آن در بلند مدت میتواند تاثیرات مهم و چشمگیری در این کشور داشته باشد. نباید فراموش کرد که بستر اجتماعی عربستان یک آتش زیر خاکستر است. بسیاری از مردم این کشور به ویژه شیعیان عربستان که درصد قابل ملاحظه‌ای از جمعیت  این کشور را نیز تشکیل میدهند با سرکوب‌ها و خفقان سیاسی روبه رو هستند و کوچک ترین شکافی در بدنه آل سعود 

می تواند فضا را برای اعتراضات گسترده مردمی در اقصی نقاط عربستان فراهم کند.

Tweet