اقدام اخیر وین برای بازرسی هواپیمای رییس جمهور بولیوی با ظن حضور ادوارد اسنودن، افشاگر امریكایی در آن، این سوال را مجددا به اذهان متبادر میكند كه چه كسی اختیار اروپا را دارد؟ دولت‌های اروپایی یا سازمان سیا؟
سه شنبه شب قبل، شهر وین، پایتخت اتریش شاهد اتفاقی بود كه صحنه عرف بین المللی، كمتر تجربه این چنین حوادثی را داشته است. هواپیمای ایوو مورالس، رییس جمهور چپگرای بولیوی در حال بازگشت از مسكو پایتخت روسیه مجبور به فرود اجباری در فرودگاه وین شد. مقامات رسمی بولیوی لغو مجوز ورود و پرواز در حریم هوایی كشورهای فرانسه، ایتالیا، پرتگال و اسپانیا و همزمان كمبود سوخت هواپیمای مورالس را عامل این فرود اجباری دانستند. ۱۴ ساعت طول كشید تا كشورهای اروپایی بار دیگر مجوز عبور هواپیمای حامل رییس جمهوری بولیوی را صادر كنند و همین مساله، به بروز یك بحران دیپلوماتیك میان اروپا و امریكای لاتین انجامیده است، واقعه‌ای كه منجر به آزرده خاطر شدن و عصبانیت مردم و مقامات كشورهای امریكای لاتین شد.
حضور احتمالی ادوارد اسنودن، افشاگر برنامه‌های گسترده جاسوسی امریكا در این هواپیما و دستگیری وی، دلیل اصلی حركت بیشرمانه این كشورهای عضو اتحادیه اروپا عنوان شد؛ حركتی كه در تاریخ عرف بین المللی كم نظیر است و موارد اندك مشابه نیز از سوی كشورهای مدعی رعایت حقوق و عرف بین المللی رخ داده است.
عصبانیت امریكای لاتین از اروپا
شدیدترین موضع گیری علیه این اقدام مغایر با عرف بین المللی، از سوی سران كشورهای امریكای لاتین اوناسورصورت گرفت. در اجلاس فوق العاده این گروه كه جمعه صبح به وقت کابل برگزار شد، سران كشورهای آرژانتین، ونزوئلا،اكوادور، اوروگوئه، سورینام و بولیوی حضور داشتند.
در بیانیه پایانی این اجلاس كه توسط داوید چوكهوانكا وزیر خارجه بولیوی و در حضور هیات‌های حاضر در نشست قرائت شد و رسانه‌های خبری بطور مستقیم آن را پخش میكردند، از چهار كشور اروپایی خواسته شد كه درباره این رفتار توهین آمیز خود توضیح دهند.
این بیانیه تصریح میكند: ما در برابر جامعه جهانی از نقض آشكار مقررات بین المللی كه همزیستی مسالمت آمیز بین دولت‌ها را تضمین میكند، و موجب بروز یك اقدام غیرمعمول، غیردوستانه و خصمانه شده و آزادی عبور و مرور و جابجایی یك رییس دولت و هیات رسمی همراه او را تحت تاثیر قرار داده است، شكایت خود را اعلام میكنیم.
آنها همچنین از شكایتی كه از سوی بولیوی به كمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد فرستاده شده است اعلام حمایت كردند و این اقدام را نقض حاكمیت یك كشور دانستند.
مورالس نیز در اظهارات خود در این اجلاس، با متهم كردن امریكا برای فشار بر اروپا برای این اقدام خصمانه، از سیاستهای این كشور به شدت انتقاد كرد. مورالس افزود: اگر نیاز باشد سفارت امریكا را خواهیم بست.
نیكولاس مادورو رئیس جمهور ونزوئلا نیز در اجتماعی مردمی كه در حومه شهر كوچابامبا برگزار میشد، سخنان تندی علیه امریكا به زبان راند: این مقامات سیا بودند كه به مقامات این كشورها (اروپایی) دستور دادند و گفتند اسنودنِ جوان سوار هواپیما است. آنچه در اروپا رخ داد، نشان میدهد قدرت سیا از دولت‌ها نیز بیشتر است. اكنون میپرسم چه كسی اختیار اروپا را دارد؟ دولت‌ها و ملت‌های اروپایی یا سازمان سیا؟
در همین راستا رافائل كوریا رییس جمهور اكوادور، با ابراز پشتیبانی كامل از مورالس، این اقدام اروپاییان را تعرضی علیه امریكای لاتین دانست. وی ادامه داد: ما در قرن ۲۱، تقسیم بندی جهان به كشورهای جهان اول، دوم و سوم را نخواهیم پذیرفت.
همچنین كریستینا فرناندزرییس جمهور آرژانتین در سخنانی طعنه آمیز گفت: خیلی عجیب است كه كشورهایی كه از دموكراسی دم میزنند به نقض آن نیز میپردازند.
این اقدام جنجال برانگیز كشورهای اروپایی گر چه در نوع خود كم نظیر است، اما بینظیر نیست و حافظه تاریخ وقایعی از این دست را در ذهن خود ثبت كرده است.
هنوز یك هفته هم از سالگرد هدف قرار دادن هواپیمای مسافربری جمهوری اسلامی ایران بر فراز آب‌های خلیج فارس نمی گذرد و تحولات اخیر به نوعی یادآور درد ایران به عنوان بزرگترین قربانی نقض حقوق بشر در جهان بود. در ۱۲سرطان سال ۱۳۶۷ ناو جنگی یو اس اس وینسنس ایالات متحده در اقدامی خلاف حقوق بشر و حقوق بین الملل اقدام به سرنگونی هواپیمای مسافربری ایرانی با ۲۹۰سرنشین كرد و منجر به شهادت تمامی مسافرین این پرواز شد.
امریكایی‌ها كه خطای شناسایی را دلیل این اقدا ضد بشری خود دانستند، هیچ گاه حاضر به قبول اشتباه و عذر خواهی رسمی نشدند. در واقع سرنگونی یك هواپیمای مسافربری را میتوان در زمره ضد بشری ترین اقدامات یك كشور جای داد.
آیا اسنودن ارزشش را دارد؟
از نگاهی دیگر، نقض یكی از رایج ترین و مقبول ترین موارد عرف بین المللی كه منجر به تنزل جایگاه دیپلوماتیك این كشورهای اروپایی و محكومیت از سوی اكثر كشورهای امریكای لاتین گردید را باید در اهمیت و ارزش ادوارد اسنودن جست و جو كرد. در واقع باید این گونه نتیجه گرفت كه به چنگ انداختن اسنودنی كه طبق اطلاعات غلط داده شده به اروپاییان، میبایست در هواپیمای مورالس میبود، از حفظ پرستیژ بین المللی و حقوق بشر اروپاییان به مراتب با اهمیت‌تر بود. البته واضح است كه بدست آوردن اسنودن، این گنجینه اطلاعات پرارزش امریكایی، برای اروپاییان و خصوصا برای امریكایی‌ها از ارزش بالایی برخوردار بوده است، اما این موضوع كه آیا امریكا پشت پرده این اقدام قرار داشته یا اینكه پس از افشاگری‌های اسنودن، مبنی بر جاسوسی امریكا علیه متحد دیرینه خود یعنی اروپا، این كشورها به دنبال دستیابی به این منبع دست اول و پر ارزش امریكایی و خواهان دسترسی به زوایای جدید و احتمالا ناشناخته از اطلاعات وی بوده اند، نظرات مختلفی را درپی داشته است.
موضع گیری‌های مقامات امریكای لاتین بر احتمال اول صحه میگذارد. این مقامات در اظهارات خویش، با متهم كردن امریكایی‌ها به دادن اطلاعات غلط و اجبار اروپاییان برنشاندن هواپیمای مورالس، این اقدامات را امپریالیستی و یادآور دوران استعمار این قاره در قرن ۱۹ توسط این كشورها دانستند.
دیدگاه عرف بین الملل
اگرچه جلوگیری از عبور هواپیمای ریاست جمهوری یك كشور و حتی جست و جوی داخل هواپیما مخالف حقوق بین الملل نیست، اما به گفته كارشناسان، در سالهای اخیر، بیسابقه بوده است. كن كویین، مشاور حقوقی سابق آژانس هوایی فدارل امریكا در گفت وگو با شبكه سی تی وی نیوز كانادا، این واقعه را شگفت انگیز میداند. وی ادامه میدهد: از دیدگاه دیپلماسی، هیچكس به طور معمول نمی تواند مانع از عبور دیپلمات‌ها و مقامات عالی رتبه كشورها از حریم هوایی خود شود.
سایت آنتی وار نیز در مقاله‌ای به تحلیل این موضوع پرداخته و این حركت كشورهای اروپایی را نوعی دزدی هوایی و تروریسم دولتی قلمداد كرده است.
آنتی وار ادامه میدهد: این اتفاق تشبیهی از گنگستریسمی است كه بر جهان امروز حكمرانی میكند اگرچه ناظران و تماشاچیان بزدل و ریاكار این واقعه شهامت گفتن نامش را ندارند.
این سایت با اشاره به شرح واقعه ادامه میدهد: فرانسه، كشوری كه اسنودن، جاسوسی امریكا از آن را فاش كرد، اولین جایی بود كه مجوز عبور را لغو كرد. سپس پرتگال و بعد از آن اسپانیا به این اقدام دست زدند.
آنتی وار این اقدامات را دادن زمان كافی به وین برای پیدا كردن اسنودن میداند؛ اسنودنی كه با استناد به منشور جهانی حقوق بشر سازمان ملل متحد از كشورهای مختلفی تقاضای پناهندگی سیاسی كرده است.
آنتی وار در انتها، ژست‌های دموكراتیك ایالات متحده را پنهان كننده گنگستریسم تاریخی این كشور را میداند، اگرچه كه این اقدامات نام فاشیسم را یدك نكشد.
منبع: ایرنا
لینک مطلب: https://www.ansarpress.com/farsi/292
رسانه‌های اسرائیلی از خیانت اردن به جهان اسلام شگفت زده شدند
