در حدیثی که اشاره شده در خصوص فضیلت ماه شعبان آمده است: (خداوند به ذات مقدس خود سوگند خورده است كه هركس را در این ماه به او پناه برده و از او درخواست كند، از رحمت خود محروم ننماید).
شب نیمه شعبان از چنان اهمیتی برخوردار است كه هم ردیف و هم پای شبهای قدر قرار دارد و از این موقعیت میتوان چون شبهای قدر ماه مبارك رمضان برای كسب خیرات و بركات معنوی بهره برد و نهایت تلاش را برای كسب فیض داشت.
خطبه‌ای در شرافت ماه شعبان
بنا بر آنچه در شماری از متون روایی وارد شده، پیامبر اكرم (صلی ا... علیه وآله) در یكی از سال‌ها، به هنگام آغاز این ماه خطبه‌ای خواندند و مردم را نسبت به شرافت این ماه آگاه فرمودند.
در بحار الانوار قسمت‌هایی از این خطبه چنین آمده است:
(... شعبان ماه شریفی است و آن ماه من است. حاملان عرش آن را بزرگ می‌شمارند و حق آن را می‌شناسند. آن ماهی است كه در آن همچون ماه رمضان، روزی بندگان زیاد می‌گردد و در آن بهشت آذین بسته میشود و این ماه را شعبان نامیده‌اند زیرا در آن ارزاق مؤمنان تقسیم میشود و آن ماهی است كه عمل در آن چند برابر میشود و كار نیكو هفتاد برابر ثمره میدهد).
امتیاز پنج‌شنبه‌های ماه شعبان
بنا بر آنچه در حدیثی دیگر به آن اشاره شده، ماه شعبان، ماهی است: (در هر پنج‌شنبه آن، آسمان‌ها زینت بسته میشود، و فرشتگان به دعا می‌پردازند كه پروردگارا! آن‌كس را كه در این ایام روزه بدارد، ببخشای، و دعایش را اجابت فرمای. پس هركس كه در روز اول شعبان دو ركعت نماز گزارد و در هر ركعت آن یك‌مرتبه سوره حمد و یكصد مرتبه سوره توحید را بخواند و بعد از نماز نیز یكصد مرتبه صلوات بفرستد، خداوند تمامی حاجت‌های دینی و دنیایی او را اجابت می‌فرماید).
شرافت شب و روز نیمه شعبان
اما در میان روزها و شبهای ماه شعبان، شب نیمه این ماه مصادف با ولادت حضرت مهدی عجّل ا... تعالی فرجه الشریف از شرافت ویژه‌ای برخوردار است.
از امام صادق (علیه السّلام) روایت شده كه پدر بزرگوارشان در پاسخ كسی كه از فضیلت شب نیمه شعبان از ایشان پرسیده بود فرمودند: این شب برترین شبها بعد از شب قدر است، خداوند در این شب فضلش را بر بندگان جاری میسازد و از منت خویش گناهان آنان را می‌بخشد، پس تلاش كنید كه در این شب به خدا نزدیك شوید. همانا این شب، شبی است كه خداوند به وجود خود سوگند یاد كرده كه در آن درخواست كننده‌ای را، مادام كه درخواست گناه نداشته باشد، از درگاه خود نراند.
در بحار الانوار در مورد اهمیت این شب از زبان پیامبر اكرم (صلّی ا... علیه وآله) این‌گونه روایت شده است: من شب نیمه شعبان خوابیده بودم كه جبرائیل به نزدم آمد و گفت:ای محمد! آیا در این شب می‌خوابی؟
گفتم:ای جبرائیل! مگر این شب چه شبی است؟
جبرائیل گفت: این شب، شب نیمه شعبان است.ای محمد برخیز! پس مرا از بستر خواب بلند نمود و آنگاه مرا به بقیع برد و گفت: سرت را بلند كن و به آسمان بنگر.
این شبی است كه درهای آسمان در آن باز میشود: درهای رحمت. در (رضوان)، در (مغفرت)، در (فضل)، در (توبه)، در (نعمت)، در (جود) و در (احسان)؛ و خداوند به عدد موها و پشمهای گاو و گوسفند مردم را از آتش جهنم آزاد میكند، زمان مرگ را در آن ثبت كرده و به‌مدت یك سال روزیها را تقسیم میكند؛ و هرچه را كه در تمام سال اتفاق می‌افتد فرو می‌فرستد. محمد! كسی كه این شب را با گفتن (ا... اكبر)، (سبحان ا...) و (لا اله الا ا...) و دعا و نماز و قرآن خواندن و انجام اعمال مستحب و استغفار كردن زنده نگهدارد بهشت منزل و استراحتگاه او خواهد بود و گناهان گذشته و آینده‌اش بخشیده میشود.
در حالی نزدت آمدم كه تمام فرشته‌ها در آسمان پاهایشان را جفت كرده‌اند عده‌ای تسبیح میكنند، عده‌ای در ركوع، عده‌ای در سجود و گروهی ذكر میگویند. شبی است كه كسی دعا نمی‌كند مگر این كه مستجاب میشود، كسی چیزی نمی‌خواهد مگر این كه به او داده میشود، كسی درخواست مغفرت و بخشش نمی‌كند، مگر این كه بخشیده میشود، كسی توبه نمی‌كند مگر این كه توبه‌اش پذیرفته میشود. كسی كه از خیر این شب محروم شود، از خیر بزرگی محروم شده است.(۱)
نیمه شعبان علاوه بر اینكه روز و زمان خجسته میلاد امام عصر عجّل ا... تعالی فرجه الشریف است، فرصت معنوی مناسب و ارزشمندی برای راز و نیاز با خالق هستی و نزدیكی هرچه بهتر و بیشتر به معبود و كسب بركات الهی است.
این شب از چنان اهمیتی برخوردار است كه هم‌ردیف و هم‌پای شبهای قدر قرار دارد و از این موقعیت میتوان چون شبهای قدر ماه مبارك رمضان، برای كسب خیرات و بركات معنوی بهره برد و نهایت تلاش را برای كسب فیض داشت.
دعای كمیل را در شب نیمه شعبان فراموش نكنیم!
بنا بر روایت (كمیل) یار وفادار امیرالمؤمنین (علیه السّلام)، در جلسه‌ای یكی از یاران حضرت از ایشان درباره این آیه شریفه سوره دخان (فیها یفرق كل أمر حكیم) سؤال كرد، ایشان نیز در تفسیر شب قدر كه امور آدمیان در آن مقدر میشود به بیان اهمیت شب نیمه شعبان پرداختند و به خصوص بر خواندن دعای حضرت خضر (علیه السّلام) در این شب تاكید كردند.
پس از اتمام جلسه و آنگاه كه كمیل به منزل خود بازگشت، باز به نزد حضرت مراجعه كرد تا دعای خضر را از ایشان فرا گیرد. حضرت نیز نخست او را امر به نوشتن كردند و آنگاه دعای معروف كمیل را برای او خواندند، و سرانجام او را به خواندن این دعا در شب نیمه شعبان سفارش فرمودند.(۲)
با گشت و گذاری در بوستان روایات رسیده از خاندان عصمت و طهارت علیهم السّلام هم بخشی از آن اسرار بر ما عیان میشود و هم به دستور العمل‌های شفابخشی برمی‌خوریم كه خاندان عصمت علیهم السّلام آنها را برای رشد و بالندگی بشر به او تعلیم كرده اند.
آنچه در پی میآید احادیثی اند از این سنخ كه اسرار گفته اند و اعمال تعلیم كرده اند. باشد تا بدانیم و عمل كنیم و پر بكشیم. پرواز به سوی بی‌نهایتی كه از آنجا آمده ایم و ناگزیر باید به آنجا برگردیم.
عنایتی خاص به زائران حضرت حسین علیه السّلام
امام صادق علیه السّلام فرمود: وقتی نیمه شعبان میشود‌هاتفی از افق اعلی ندا میدهد كه (ای زائران قبر حسین، شما در حالی به شهر و دیار خود برمی‌گردید كه مورد بخشش الهی قرار گرفته اید و ثواب و اجر این زیارت شما را خداوند متعال و پیامبرش به‌عهده گرفتند. (كافی ۴/۵۸۹))
امام صادق علیه السّلام فرمود: ( اگر كسی در یكی از این سه شب، قبر حسین‌بن علی علیهما السّلام را زیارت كند خداوند متعال گناهان گذشته و آینده او را میآمرزد. راوی عرض میكند: فدایتان شوم این سه شب، كدام شبها هستند؟ امام علیه السّلام فرمودند: شب عید فطر، شب عید قربان و شب نیمه شعبان. (كتاب المزار، ص ۴۵))
امام صادق علیه السّلام فرمود: ( اگر كسی در یك سال حسین‌بن علی علیهما السّلام را در شب نیمه شعبان و شب عید فطر و شب عرفه زیارت كند خداوند متعال برای او هزار حج و هزار عمره مقبول ثبت میكند و نیز هزار نیاز دنیایی و آخرتی او نیز برآورده خواهد شد. (كتاب المزار ص ۵۰))
محمدبن ابی‌نصر بزنطی میگوید از امام رضا علیه السّلام پرسیدم: در كدام ماه قبر شریف اباعبدالله الحسین علیه السّلام را زیارت كنیم؟ حضرت فرمودند: ( در نیمه رجب و نیمه شعبان. (كتاب المزار، ص ۴۰))
ملاقات با پیامبران الهی از نزدیك
امام صادق علیه السّلام فرمود: هركس دوست دارد پیامبران الهی را از نزدیك ملاقات كند؛ پس بر او لازم است تا در نیمه شعبان قبر حسین‌بن علی علیهما السّلام را زیارت كند؛ چرا كه در چنین روزی ارواح پیامبران علیهم السّلام از خداوند متعال اجازه میگیرند تا به زیارت حسین علیه السّلام مشرف شوند كه خداوند متعال هم به آنها اجازه میدهد. (تهذیب الأحكام، ج ۶، ص ۴۸)
توصیه به احیای شب نیمه شعبان
جبرئیل علیه السّلام از جانب خداوند متعال پیام آورد: یا رسول ا...! شب نیمه شعبان را زنده بدار؛ امّتت را هم به این كار توصیه كن. در این شب میتوان با اعمال عبادی به خدا نزدیك شد چرا كه این شب شبی است بس شریف و ارزشمند.
بعد اضافه كرد: امشب شبی است كه؛ هر دعایی در آن مستجاب است و به درخواست هر نیازمندی پاسخ داده میشود هركه طلب بخشش كند او را میبخشند و هركه توبه كند پذیرفته میشود. یا رسول ا... محروم واقعی كسی است كه از خیرات این شب محروم بماند. (وسائل الشیعة، ۸/۱۰۴)
زنده دلی با زنده نگهداری شب نیمه شعبان
رسول خدا صلّی ا... علیه و آله فرمود: هركس كه شب عید و شب نیمه شعبان را زنده بدارد او در روزی كه قلبها میمیرد نخواهد مرد و هیچ گاه دل مرده نخواهد شد. (ثواب الأعمال، ص۷۷)
برترین شب بعد از شب قدر
امام صادق علیه السّلام نقل میكند كه از امام باقر علیه السّلام در مورد فضلیت شب نیمه شعبان سؤال كردند. امام علیه السّلام در پاسخ فرمودند: شب نیمه شعبان بعد از شب قدر از ارزشمندترین شبهاست. در این شب خداوند متعال فضلش را به بندگانش عطا میكند و آنها را مورد آمرزش ویژه خود قرار میدهد. در این شب نهایت كوشش خود را به خرج دهید تا به خدا نزدیك شوید. چرا كه در این شب خدا به خودش قسم خورده كه دست نیازمندی را رد نكند مگر آنكه گناهی را در خواست كرده باشد. همان‌گونه كه خداوند شب قدر را برای پیامبر ما صلّی ا... علیه و آله قرار داد این شب را هم به ما اهل بیت اختصاص داد.
حضرت ادامه دادند؛ تا آنجا كه میتوانید در این شب دعا كنید و خدا را بستایید اگر كسی در این شب صد بار سبحان ا... و صد بار الحمدا... و صد بار ا... اكبر بگوید خداوند تمامی گناهان گذشته او را میآمرزد و نیازهای دنیا و آخرت او را برآورده میسازد. (الأمالی للطوسی، ص ۲۹)
تعجب امیرالمؤمنین علیه السّلام از بی‌تفاوتی نسبت به این شبها
امیرالمؤمنین علیه السّلام میفرمود: در شگفتم از كسی كه چهار شب از سال را به بی‌تفاوتی میگذراند. آن چهار شب عبارتند از: شب عید فطر، شب عید قربان، شب نیمه شعبان و اولین شب از ماه رجب. (مصباح المتهجد، ص ۸۵۲)
عرضه اعمال سالانه در شب نیمه شعبان
امام صادق علیه السّلام فرمود: پدرم امام باقر علیه السّلام میفرمود: من دوست دارم هر عمل صالحی را كه انجام میدهم آن قدر در آن مداومت داشته باشم تا روحم به آن عادت كند از این رو اگر به دلایلی عمل مستحبی را انجام ندادم در اولین فرصت آن را به‌جا میآورم تا نفسم به آن عادت كند. برترین عمل نزد خداوند متعال عملی است كه بر آن مداومت شود.
سپس فرمود: تمام اعمال [یك هفته] در هر پنج‌شنبه و [تمام اعمال یك ماه] در اول ماه [بعد] و اعمال یك سال در نیمه شعبان [به خدمت ولی عصر آن زمان] عرضه میشود. پس اگر میخواهی عملی را به نفست عادت دهی آن را یك سال ادامه بده. (بحار الأنوار، ج۸۴، ص۳۷)
رسول خدا صلّی ا... علیه و آله فرمودند: هركه در شب نیمه شعبان صد ركعت نماز با هزار قل هو ا... احد بخواند(۳) روزی كه قلبها میمیرند قلب او نمی میرد و تا نمرده است صد فرشته را خواهد دید كه خیال او را از بیم عذاب الهی آسوده میكنند به این ترتیب كه سی ملك از آنها به او نوید بهشت میدهند. سی ملك دیگر او را از شیطان حفظ میكنند. سی ملك دیگر روز و شب برای او طلب بخشش میكنند و ده تای آخر هم او را در برابر مكر و حیله حیله‌گران و مكاران یاری میكنند. (إقبال الأعمال، ص ۷۰۱)
سفارش امام رضا علیه السّلام در شب نیمه شعبان
علیّ‌بن حسن فضال میگوید پدرم گفت كه در مورد نیمه شعبان از امام رضا علیه السّلام سؤال كردم. امام فرمود: هِیَ لَیْلَةٌ یُعْتِقُ ا... فِیهَا الرِّقَابَ مِنَ النَّارِ وَ یَغْفِرُ فِیهَا الذُّنُوبَ الْكِبَارَ پرسیدم: در این شب نماز خاصی واجب شده است؟ فرمود: این شب عمل واجبی ندارد اما اگر دوست داشتی عمل مستحبی به‌جا آوری نماز جعفر طیار را بخوان و در آن بسیار ذكر خدا بگو و استغفار كن و دعا نما. زیرا پدرم مرتب میفرمود كه دعا در این شب مستجاب است. عرض كردم مردم میگویند كه امشب شب صكاك (صدور برات و مقدرات) است. فرمود شب صكاك، شب قدر در ماه رمضان است. (عیون أخبار الرضا علیه السّلام، ج ۱، ص۲۹)
پی‌نوشت:
۱. ابن‌طاووس، علیّ‌بن موسی، اقبال الأعمال، ص ۲۱۲؛ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج ۹۸، ص ۴۱۳
۲. ابن‌طاووس، علیّ‌بن موسی، همان ص ۲۲۰
۳. به این ترتیب كه پنجاه نماز دو ركعتی به‌جا آورد و در هر ركعت بعد از حمد ده بار سوره توحید را تكرار كند.
لینک مطلب: https://www.ansarpress.com/farsi/203
دلایل قیام امام خمینی/ امام خمینی به مسئله‌ی وابستگی چگونه می‌نگریست؟
