براساس اطلاعات منابع طالبان، مقام‌های افغانستان و سازمان‌های اطلاعاتی غربی، ویروس کرونا تا سطح رهبری طالبان گسترش یافته و کنترل آنان را بر اعضای این گروه دچار آشفته‌گی کرده است. شماری از مقام‌های ارشد مبتلا به بیماری کوید-19 طالبان برای درمان راهی شفاخانه شده‌اند که این موضوع راه را برای پسر ملا عمر، بنیان‌گذار این گروه باز کرده است تا به عنوان رهبر موقت طالبان ایفای وظیفه کند.
بیماری رهبران ارشد گروه طالبان و عدم حضور آنان برای تصمیم‌گیری در یک زمان بحرانی اتفاق افتاده است. امریکا براساس توافق‌نامۀ دوجانبۀ که با طالبان در ماه فبروری امضا کرد، در حال کاهش نیروهایش در افغانستان است. هرگونه ناسازگاری و دگرگونی در سطح رهبری گروه طالبان - ممکن است به رقابت‌های شدید منجر شود - بر گام بعدی روند صلح و گفت‌وگوهای بین‌الافغانی میان طالبان و حکومت افغانستان تاثیر می‌گذارد.
آنتونیو گیستوزی، کارشناس خبرۀ امور طالبان در موسسۀ خدمات متحدۀ رویال لندن می‌گوید، هبت‌الله آخندزاده چند هفته است که در نشست‌ها حضور ندارد و سراج‌الدین حقانی معاون او و رهبر شبکۀ بی‌رحم حقانی که با القاعده نیز ارتباط دارد، جایش را گرفته است. او می‌گوید، حقانی نیز به ویروس کرونا مبتلا شده و در نشست‌های رهبری این گروه حضور ندارد. آقای گیستوزی می‌گوید، ممکن است سراج‌الدین این بیماری را در زمانی که معاونیت هبت‌الله را به عهده داشت، به تمام افراد دیگر منتقل کرده باشد.
یکی از مقام‌های اطلاعاتی افغانستان به شرط افشانشدن نامش، ابتلای اعضای رهبری طالبان به ویروس کرونا را تأیید کرده و می‌گوید که تاکنون مشخص نیست که آخندزاده نیز در میان این مبتلایان بوده باشد. براساس منابع طالبان در شهر کویته پاکستان و شماری از مقام‌های اطلاعاتی غربی، محمد یعقوب، فرزند ملاعمر، بنیان‌گذار طالبان جای‌گزین حقانی شده و ریاست عملیات طالبان را به عهده گرفته است.
مولانا محمدعلی جان احمد، از فرماندهان قدرت‌مند طالبان به فارن‌پالیسی می‌گوید، در عدم حضور هبت‌الله، ملا یعقوب، قهرمان و فرزند رهبر بزرگ‌مان رهبری تمام عملیات طالبان را به عهده دارد.
ملا یعقوب پس از مرگ پدرش در حال تثبیت قدرتش بوده است و زمانی که تلاش‌هایش برای جانشینی پدرش بدون نتیجه ماند، به عنوان رهبر کمیسیون نظامی طالبان برای 15 ولایت افغانستان منصوب شد. بیماری آخندزاده و حقانی مسیر رسیدن ملا یعقوب به آروزیش را که همانا کنترل کامل بر طالبان بود، هموار کرده است. مقام‌های رهبری شورشیان در کویته می‌گویند که او در هفته‌های اخیر قدرت نظامی‌اش را به 28 ولایت افزایش داده است. به نظر می‌رسد 6 ولایت باقی مانده را نیز به زودی زیر کنترل خود در بی‌آورد تا به این ترتیب بتواند قدرت نظامی‌اش را بر تمام افغانستان گسترش دهد.
یکی از مقام‌های طالبان در کویته به شرط افشانشدن نامش می‌گوید، محبوبیت یعقوب در میان فرماندهان میدان نبرد بالاست و آنان مایل اند او را به عنوان رهبر بپذیرند. آقای گیستوزی می‌گوید، ملا یعقوب با فرماندهان نظامی این گروه در شمال افغانستان رابطۀ نزدیک دارد و این رابطه سبب شده است تا او بتواند کنترل نظامی‌اش را تثبیت کند.
گیستوزی می‌گوید، ملا یعقوب با عربستان سعودی رابطه دارد؛ کشوری که از توافق‌نامۀ صلح پشتی‌بانی می‌کند. ریاض با ارسال پول به یعقوب او را در تثبیت قدرت‌اش کمک کرده است. او می‌گوید، ملا یعقوب با حکومت کابل و سازمان اطلاعات نیز رابطۀ نزدیک دارد که به نظر می‌رسد قادر باشد اجرای توافق‌نامۀ صلح را تضمین کند. منابع طالبان در کویته می‌گویند که ملا یعقوب پس از مرگ پدرش با وجود مخالفت گل آغا اسحاق‌زی برای کنترل بر منابع گستردۀ طالبان کمیسیون مالی جدیدی ایجاد کرد. براساس دو منبع آشنا با نظام مالی طالبان، درآمد این گروه زیر نظر ملا یعقوب قوی‌تر شده و حالا درآمد سالانۀ این گروه به 1.7 میلیارد دالر می‌رسد. آماری که به گونۀ مستقل قابل تأیید نیست.
اسحاق‌زی با شماره 147 در فهرست تحریم‌های سازمان ملل قرار دارد. او برای سال‌ها بر جریان‌های مالی که طالبان که از آن برای مبارزه علیه حکومت افغانستان استفاده می‌شد، کنترل داشت. مخالفت‌ها میان اسحاق‌زی و ملا یعقوب زمانی بالا گرفت که مرگ ملا عمر رسماً تأیید شد. اسحاق‌زی و اختر منصور برای دو سال مخفی نگه‌داشته شدند و پس از علنی شدن آنان، اختر منصور رهبری طالبان را به عهده گرفت. او ماه می سال 2016 توسط هواپیمای بدون سرنشین امریکایی کشته شد و آخندزاده با دیدگاه تندروانه جانشین او شد.
هنوز مشخص نیست که اسحاق‌زی کنترل کامل ملا یعقوب بر طالبان را خواهد پذیرفت یا نه، زیرا این دو به قبیله‌های رقیب هوتک و اسحاق‌زی تعلق دارند. گفته میشود اسحاق‌زی با ایران رابطه دارد و توافق‌نامۀ امریکا و طالبان را رد کرده است. در حالی که ملا یعقوب به عنوان حامی روند صلح قلم‌داد شده و عربستان سعودی نیز او را به این راه تشویق می‌کند. اگر میان قبیله‌های هوتک و اسحاق‌زی بر سر قدرت رقابت ایجاد شود، تلاش‌های او برای به دست گرفتن کنترل طالبان می‌تواند معادلۀ صلح را تغییر دهد. اگر میان طالبان درگیری رخ دهد، هر یک از دو طرف می‌توانند از منابع خود برای حل مسئله رهبری مایه بگذارند و این امر نسبت به توافق با حکومت افغانستان در اولویت قرار می گیرد.
یکی منبع از کویته می‌گوید، دو سناریوی احتمالی وجود دارد: ملا یعقوب رهبری طالبان را به عهده می‌گیرد و اسحاق‌زی آن را می‌پذیرد یا این‌که اسحاق‌زی نیروهای خود را جمع کرده و تلاش می‌کند تا کنترل طالبان را در دست گیرد که اگر چنین شود وضعیت خون‌باری به وجود خواهد آمد.
این در حالی است که ایالات متحد امریکا روند خروج نیروهایش از افغانستان را شتاب بیش‌تری داده است. خبرگزاری رویترز دو روز پیش گزارش داد که نیروهای امریکایی پیش از تاریخ برنامه‌ریزی شده که در توافق‌نامۀ صلح امریکا و طالبان است، 4400 تن کاهش یافته و به 8600 تن رسیده است و قرار است در ماه می سال آینده این رقم به صفر برسد.
طالبان به مناسبت عید فطر سه روز آتش‌بس اعلام کردند و اشرف غنی نیز آن را پذیرفت. گیستوزی می‌گوید، طالبان تصمیم گرفته بودند پس از عید خشونت‌ها را کاهش دهند، خشونت‌هایی که پس از امضای توافق‌نامه با امریکایی‌ها، تشدید شده بود. رسانه‌های افغانستان خبر از حملات در جریان آتش‌بس داده بودند، هرچند این آتش‌بس کماکان ادامه دارد.
هیبت‌الله آخندزاده، رهبر گروه طالبان پیش از عید با نشر اعلامیه‌یی از امریکا خواسته بود که شانس به وجود آمده توسط توافق‌نامه برای پایان جنگ را برباد ندهد. او در بیانه‌یی گفته بود: «امارت اسلامی بر توافق‌نامه متعهد است... و از طرف مقابل می‌خواهد که به تعهدات خود احترام گذاشته و اجازه ندهد فرصت به وجود آمده هدر رود.»
بسیاری از تندروان طالبان امضای توافق‌نامۀ 29 فبروری با امریکا را پیروزی افغانستان بر «اشغال‌گران» می‌دانند. یکی از مقام‌های بلندپایۀ افغانستان می‌گوید، با کامل شدن خروج نیروهای امریکایی، شورشیان وارد یک جنگ تمام‌عیار خواهند شد و برای این منظور قبلاً آماده شده‌اند.
کنترل بر منابع عایداتی به شمول تولید و قاچاق مواد مخدر و مواد معدنی، اخاذی در مسیر راه‌ها و گرفتن مالیات، نکتۀ کلیدی برای کنترل کردن طالبان است. کنترل بر منابع پولی طالبان متکی بر رابطۀ شخصی با کسی است که کمیسیون مالی قدرت‌مند طالبان را اداره می کند. به نظر می‌رسد ملا یعقوب با استفاده از قدرت نظامی خود سیطره‌اش را بر مناطق با درآمد بالا - استخراج غیرقانونی معادن، موادمخدر، اخذ مالیات در مسیر راه‌ها و شرکت های باربری و دیگر کسب و کارها - گسترش داده است.
براساس گزارش ماه جون سال 2019 سازمان ملل، طالبان سالانه دست کم 400 میلیون دالر از قاچاق موادمخدر به دست می‌آورند و مبلغ زیادی نیز از استخراج معادن غیرقانونی، مالیات، اخاذی، فروش خدمات و املاک دولتی و اهدای کشورهای خارجی به دست می‌آورند. درآمد سالانۀ که توسط فارن پالیسی بررسی شده است، نشان می‌دهد که طالبان سالانه 416 میلیون دالر از مواد مخدر و 464 میلیون دالر از فروش مواد معدنی به دست می‌آورند.
جنرال جان نکلسون از جنرالان نظامی امریکا می‌گوید، در سال 2016 بیش از 60 درصد هزینۀ‌های طالبان از طریق محصولات تریاک ولایت هلمند تأمین می‌شد، ولایتی که بیش‌ترین تریاک جهان در آن تولید میشود و امریکایی‌ها و بریتانیایی‌ها سخت‌ترین جنگ را در آن تجربه کرده‌اند. او می‌افزاید، طالبان برای فروش تریاک با گروه‌های تبهکار به گونۀ تنگاتنگ همکاری می‌کنند. «پولی که از طریق صنعت تریاک به دست می‌آید، چیزی است که شورش‌گری را تقویت می‌کند، به همین دلیل جنگ طولانی و زیادی در هلمند ادامه دارد.»
به گفتۀ وزارت دفاع بریتانیا، این کشور 457 نظامی‌اش را د رافغانستان از دست داده است که اکثرشان در هلمند کشته شده‌اند. ایالات متحد امریکا که رهبری نیروهای ناتو و ائتلاف را به عهده دارد، از سال 2001 تاکنون 2200 نیروی نظامی‌اش را در افغانستان از دست داده است.
ابتکار روند صلح که از سوی حکومت ترامپ ارایه شد، با انتقادهای شدیدی در افغانستان همراه بوده است، زیرا در این گفت‌وگوها حکومت غنی به حاشیه رانده شده و برای توقف حملات علیه نیروهای امنیتی افغانستان و دیگر اهداف شرایطی گذاشته نشده است. در ماه‌های پس از امضای توافق‌نامۀ صلح ده‌ها نیروی نظامی و شهروندان افغانستان در حملات شورشیان کشته شدند. بدترین و شوک‌آورترین این حملات، حمله به یک زایشگاه در اوایل این ماه بود که مردان مسلح مادران و نوزادان تازه به دنیا آمده را به رگ‌بار بستند و غنی مجبور شد از نیروهای نظامی‌اش بخواهد تا حالت تهاجمی به خود بگیرند. طالبان با رد دست داشتن در این رویداد گفتند که این حمله کار آنان نبوده است، اما تحلیل‌گران می‌گویند، طالبان، شبکۀ حقانی، شاخۀ محلی داعش و دیگر گروه‌های تروریستی‌یی که در افغانستان فعالیت می‌کنند، جدا از یک‌دیگر تلقی نمی‌شوند.
آتش‌بسی که به مناست عید فطر اعلام شد، اولین آتش‌بس پس از سال 2018 بود. آتش‌بس آن سال امیدواری‌های زیادی را در میان شهروندان افغانستان ایجاد کرد و آنان به این نظر بودند که جنگ به زودی پایان خواهد یافت. افغانستان پس از هجوم روسیه در سال 1979 بیش‌تر از 40 سال میشود که درگیر جنگ است و جنگ جاری افغانستان طولانیترین جنگ ایالات متحد امریکا به شمار می‌رود.
طالبان از سال 1996 تا سال 2001 بر افغانستان حکومت کردند و پس از حملات 11 سپتامبر با حملات تلافی‌جویانۀ امریکا در مدت کوتاهی سرنگون شد. این حملات توسط شبکۀ القاعده به رهبری بن‌لان انجام شد، شبکۀ که با اجازۀ ملا عمر در خاک افغانستان فعالیت می‌کرد. پس از سرنگونی در سال 2001 رهبران گروه طالبان با حمایت حکومت اسلام‌آباد در مناطق مرزی پاکستان دوباره بهم پیوستند و حکوت در تبعید را تشکیل داده و برای سرنگونی حکومت کابل مبارزه می‌کنند.
منبع: فارن پالیسی
برگردان: علی احمدی_سلام‌وطندار
لینک مطلب: https://www.ansarpress.com/farsi/17983
تگ ها:
مارشال محمد قسیم فهیم به جمع یاران و همسنگرانش شهیدش پیوست
